ONS WATERSCHAP VALLEI EN VELUWE

ONS WATERSCHAP VALLEI EN VELUWE  

Wat is het, wat doen ze en hoe doen ze dat allemaal?

Geschiedenis
Om als boer in de vroege middeleeuwen te kunnen wonen en werken op het drassige veengebied, waren er wel enkele kunstgrepen voor nodig. Om de grond te gebruiken voor akkerbouw moest het eerst ontwaterd worden. Hiervoor moesten sloten gegraven worden om het water af te kunnen voeren naar een rivier of wetering. In de 11^e eeuw begon de bevolking toe te nemen. In die tijd werd begonnen met het ontginnen van een groot deel van het huidige Zuid Holland en West Utrecht. Meestal werd dit ontginnen in dorpsverband uitgevoerd. Waterbeheer was hiermee een dorpsaangelegenheid en werd door het dorpsbestuur geregeld. Dit ging goed zolang de dorpsbewoners tevens eigenaar en gebruiker waren van eigen grond. In de loop van de tijd begon dit te veranderen en traden er verschillen op. Sommige boeren pachten grond van anderen en dan was deze grond soms eigendom van iemand die niet langer in het dorp woonde. Deze persoon had dan niet hetzelfde belang bij de grond als de bewoners van het dorp. Ontwatering en waterkering, om de grond bruikbaar te houden, werden gezien als een belang van de geërfden. Doordat deze groep niet langer tot de dorpsgemeenschap behoorden, konden zij niet vertegenwoordigd worden door het dorpsbestuur. Daarom koos het dorpsbestuur voor andere samenwerkingsverbanden om hun belangen te behartigen. Hiermee ontstonden de waterschappen. In het begin werd er ad hoc opgetreden. Als er zich een waterstaatkundig probleem voordeed, zoals de noodzaak tot aanleg van een nieuwe dijk of van een sluis, dan maakten de geërfden afspraken hoe dit onderling te regelen. Bij een volgend probleem maakte men gewoon een nieuwe regeling met een ander bestuur om die uit te voeren. Hierdoor ontstonden allemaal gebiedjes met eigen regelingen die elkaar ook weer deels overlapten. Soms was de overheid ook betrokken bij dit proces. Zeker als het ging om grote werken te realiseren waar hele landstreken belang bij hadden, zoals de aanleg en onderhoud van zeedijken. Deze manier van werken zou blijven tot de 19^e eeuw. In de Franse tijd kwam hier verandering in doordat men van mening was dat waterbeheer een publieke aangelegenheid behoorde te zijn. Daarom werd in de 19^e eeuw op landelijk niveau Rijkswaterstaat gevormd en kregen de provincies eigen waterbeheer-diensten om toezicht te houden op de talloze kleine waterschappen. In de loop van de tijd werden tal van deze kleine waterschappen opgeheven en samengevoegd. Het fusieproces is nog versterkt door de Waterschapswet van 1992. Daarin staat dat alle inwoners van Nederland belang hebben bij en dus mee moeten betalen aan een goede waterstaatzorg. Daarnaast moeten alle taken op dit gebied ondergebracht zijn bij de waterschappen.

Waterschap: wat is het?       
Een waterschap is net als de gemeente een zelfstandige overheidsinstantie in de derde bestuurslaag, dat wil zeggen onder het Rijk en de Provincie. Het algemeen bestuur wordt democratisch gekozen. Zij kiezen op hun beurt een dagelijks bestuur (heemraden) uit hun midden. De voorzitter van het bestuur wordt de dijkgraaf genoemd. Ons waterschap Vallei en Veluwe zorgt voor veilige dijken, schoon en voldoende oppervlaktewater en gezuiverd afvalwater in het gebied tussen de IJssel, Neder-Rijn, Utrechtse Heuvelrug en de Randmeren. De provincie bepaald de taken van het waterschap en houdt toezicht op het werk. Daarnaast houdt de provincie toezicht op de financiën van het waterschap. Het Rijk is eindverantwoordelijk voor een goed waterbeheer in Nederland. Daarnaast heeft het Rijk zelf de verantwoordelijkheid voor waterbeheerzaken die van nationaal belang zijn, bijv: de Noordzee, de Waddenzee en de grote rivieren. De uitvoerende dienst hiervoor is Rijkswaterstaat.

Water in uitvoering  
Waterschappen houden zich, zoals de naam al doet vermoeden, alleen bezig met het beheer van water en de zorg voor de techniek die het water onder controle moet houden. De taken van het waterschap bestaan uit de zorg voor de waterkeringen, zorg voor de hoeveelheid water, zorg voor de kwaliteit van het water en zorg voor de water- en vaarwegen. Bij het uitvoeren van deze taken worden slimme innovaties gebruikt om op de beste manier met water om te gaan. In dit artikel staan we daarom ook even stil bij een viertal innovaties waar het waterschap Vallei en Veluwe aan werkt:

Automatic backwash filter     
De bevolking in Nederland groeit gestaag waardoor er steeds meer mensen hun rioolwater lozen op de riolering. Hierdoor komt er steeds meer rioolwater naar de rioolwaterzuiveringsinstallaties. Door deze ontwikkeling neemt de hoeveelheid fosfaat in bijvoorbeeld het Veluwemeer bij Harderwijk toe. Fosfaat is een voedingsbron voor algen. Om het ontwikkelproces van de algen te stoppen moet er meer fosfaat uit het water worden gehaald. Om dit te bewerkstelligen heeft het Waterschap een nabehandelingsinstallatie gebouwd. Het zogeheten Automatic Backwash Filter, ook wel de vierde trap genoemd.

Deze innovatieve installatie, die voornamelijk uit een zandfilter bestaat, zorgt er voor dat het gezuiverde water 75% minder fosfor bezit. Hierdoor hebben we schoner, helderder water met meer variatie aan planten en dieren. Een verbetering die goed is voor het milieu, de natuur en recreatie.

Boeren voor schoon water    
Een ander innovatief project is Boeren voor schoon water. Bij dit project wordt de samenwerking gezocht met 30 agrarische ondernemers op de Agrarische Enclave Uddel/Elspeet. Doel: het verbeteren van de water kwaliteit in de Hierdense Beek. Samen met de agrariërs is het Waterschap in 2007 begonnen met dit project. Door middel van groepsactiviteiten en individuele gesprekken is gewerkt aan bewustwording van de noodzaak van een goede waterkwaliteit en begrip voor elkaars doelen. De conclusie van de ondernemers is dat vaak kleine aanpassingen al tot een mooi resultaat kunnen leiden. Om dit resultaat te bereiken hebben de partijen een aantal maatregelen vastgesteld: Fosfaatuitmijning, gezamenlijk afvoer slootmaaisel langs watergangen, totale nutriëntenkringloop optimaliseren en opstellen mineralenbalans, erfaanpassingen in kader van vermindering erfafspoeling en bemestingsstrategie aanpassen/nieuwe technieken toepassen. Laat dit nu allemaal moeilijke vaktermen zijn die u wellicht niet zoveel zullen zeggen. Daarom zullen we die moeilijke termen hieronder nog verder toelichten.

De praktische maatregelen geven aan dat het meeste resultaat wordt bereikt door kritisch te kijken naar de manier van werken. Fosfaatuitmijning bijvoorbeeld heeft alles te maken met de bemesting van de akkers. Fosfaat is belangrijk voor het verbouwen van voedsel. Toch is de verwachting dat de fosfaat reserves op termijn zijn uitgeput. Daarnaast is het niet wenselijk dat het fosfaat in het oppervlaktewater terecht komt. Op een 1,5 hectare groot proefveld worden negen verschillende basistechnieken getest om op innovatieve wijze de verschillende methoden van bemesting te vergelijken. Een van deze basistechnieken is het verbouwen van mais onder folie. Onder het folie ontstaat een microklimaat met een hogere temperatuur in de bovengrond. Het folie beschermd tegen de vorst en het zorg voor een snelle groeistart van de plant. Het folie breekt volledig af en vormt geen risico voor het milieu.

Een andere praktische maatregel is het werken aan een schoon erf. Hoe ziet dit er in de praktijk uit? Het erf moet altijd (veeg)schoon zijn. Opslag van mest wordt op een vloeistof kerende voorziening opgeslagen. De gier moet naar de mestkelder of aparte mestdichte opslag worden afgevoerd. Bij de opslag van ruwvoer moet het vuilwater in een opslagvoorziening worden opgevangen. Ook mogen vuile machines niet op het erf worden gestald. Daarnaast moet het schoonmaken van de machines in een goed ingerichte spoelplaats gebeuren met een opvang voor het vuilwater. Een andere maatregel betreft het inkuilen met onderlaag om ervoor te zorgen dat de perssappen in de kuil blijven zodat deze niet in het oppervlakte water terecht komen. Veel van deze maatregelen vragen een andere manier van werken en grote investeringen.

Omzetpunt Amersfoort/Energiefabriek Apeldoorn   
Een andere innovatie waar het Waterschap zich mee bezig houdt, is het omzetpunt in Amersfoort. Bij dit project heeft het Waterschap de rioolwaterzuiveringsinstallatie omgebouwd in een fabriek die energie en grondstoffen produceert. Zo wordt er uit afvalwater en rioolslib energie opgewekt. Hiermee kan het zuiveringsproces energieneutraal worden uitgevoerd en daarnaast circa 600 huishoudens van stroom worden voorzien. Daarnaast gaat het Waterschap grondstoffen zoals fosfaat en stikstof terugwinnen. Hiervoor gebruikt men een technologie die Pearl® wordt genoemd. Met deze technologie kan 900 ton hoogwaardig kunstmest worden geproduceerd. We zien hier dat door het slim omgaan met afval veel winst kan worden behaald. Een ander voorbeeld hiervan vinden we in Apeldoorn. Bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt de warmte die vrij komt bij de elektriciteitsproductie gebruikt om de Apeldoornse wijk Zuidbroek te verwarmen. De brandstof die hiervoor wordt gebruikt is biogas. Dit gas ontstaat tijden het zuiveringsproces. Hierdoor werkt ook deze rioolzuivering als energiefabriek die in staat is om energie op te wekken voor het zuiveringsproces. Voor deze ontwikkelingen wordt er samengewerkt met diverse partijen waaronder energiebedrijf Essent.

Waterkrachtcentrale Hezenbergerstuw         
Wie denkt dat energie opwekken met behulp van waterkracht centrales alleen in het buitenland gebeurd, komt bedrogen uit. Sinds 2010 heeft de Veluwe een eigen waterkrachtcentrale. Deze centrale is gebouwd in opdracht van het waterschap en is gelegen naast de oude Hezenbergerstuw tussen Hattem en Wapenveld. Bij de renovatie van de stuw ontstond het idee om de waterkracht te gebruiken voor het opwekken van stroom. Het water maakt op deze plek een val van circa 2,5 meter naar beneden en is daarom ideaal voor het opwekken van stroom. Hoe werkt de centrale? Het vallende water brengt een vijzel (draai rad) in beweging. Door de draaibeweging wordt de elektriciteit opgewekt. Normaal gesproken wordt een vijzel gebruikt om het water te verplaatsen van laag naar hoog. Dit proces kost juist stroom in plaats dat het stroom oplevert. Zoals gezegd werk het bij de stuw juist andersom waardoor er stroom wordt opgewekt. Stroom die in de jaarlijkse energie behoefte van 43 huishoudens kan voorzien. Hoewel de waterkracht en Nederland een kleine rol speelt, heeft Rijkswaterstaat berekend dat waterkracht aan 10 procent van de elektriciteitsvraag in Nederland kan voldoen. De Hezenbergerstuw levert daaraan een concrete bijdrage. De bouw van deze centrale zou weleens trendsettend kunnen zijn in de regio. Bij een verval van water van 0,5 meter kan stroom worden opgewekt. Dit biedt kansen vooral voor de flanken van de Veluwe waar meer hoogte verschillen zijn.

Uitslag waterschapverkiezing 18 maart 2015        
Nu we enkele innovatieve projecten hebben behandeld zullen we nog ingaan op de uitkomst van de verkiezingen in maart. De definitieve uitslag van de waterschapverkiezingen voor ons waterschap Vallei en Veluwe ziet er als volgt uit:

Voor de SGP zijn de volgende personen gekozen:

• L. Poldinder uit Doornspijk

• H.J. van der Wind uit Maarsbergen

• B.J. van Vreeswijk uit Scherpenzeel

Ook hen wensen we veel wijsheid toe in hun belangrijke werk!

Tenslotte
Vaak staan we niet stil bij het nut en noodzaak van de Waterschappen. Hoewel we eerder aan de noodzaak zullen denken dan aan het nut. Toch is gebleken dat het waterschap meer doet dan zich alleen bezig houden met het beheer van water en de zorg voor de techniek die het water onder controle moet houden. We zien dat door het slim omgaan met ons afvalwater er meer gedaan kan worden. Er kan door het toepassen van innovaties meer gewerkt worden aan een beter milieu door het opwekken van groene stroom. Door het filteren van water kan de water kwaliteit worden verbeterd waardoor er schoner, helderder water in de randmeren stroomt. Hierdoor is er meer variatie aan planten en dieren te vinden. Toch is dit alles niet alleen een verantwoordelijkheid van de waterschappen. Ook de boeren moeten hun steentje bijdrage aan het verbeteren van het water kwaliteit in Nederland. En niet alleen de boeren, ook wij hebben een verantwoordelijkheid als het gaat om de kwaliteit van het water. Laten we altijd bedenken: welke effecten heeft onze manier van leven op de schepping? Wij hebben namelijk als rentmeesters van Gods schepping een verantwoording aan Hem die alles geschapen heeft. Houdt u daar rekening mee?

AvdG